شیوه‌نامه استادیاری در طرح تفصیلی مدرسه عالی ولی امر
مقدمه: (ضرورت)
هدف از آموزش و تعلیم در هر نظام آموزشی، ایجاد بستری مناسب برای انتقال آموخته‌ها و تجارب علمی و عملی و تحقق رشد و پویایی در دانش پژوه و در یک کلمه «ایجاد فرایند یادگیری» در او می‌باشد.
بی‌گمان این مهم مستلزم ارتباط مستمر استاد با شاگردان و ممارست با آنها و نظارت و پیگیری مداوم بر کار آنان می‌باشد. متأسفانه امروزه کثرت مشاغل اساتید از طرفی و شلوغی کلاسها و کثرت شاگردان از طرف دیگر این ارتباط دو سویه و هدایت و اشراف علمی اساتید نسبت به تک‌تک شاگردان را به شدت کمرنگ و گاه غیر ممکن ساخته است به طوری که چه بسا سالها از حضور دانش‌پژوه در جلسات و کلاسهای درس می‌گذرد ولی هنوز استاد با شاگردان خود آشنایی ندارد و حتی اسم و عنوان آنها (که فرزندان علمی او هستند) را نمی‌داند و این از آفتهای بسیار مهمی است که (برخلاف سیره سلف صالح ما) امروزه در نظام آموزشی حوزه‌ها بخصوص در دروس سطح و خارج رخ داده و موجب افت علمی و اخلاقی و انگیزشی طلاب گردیده است.
یکی از بهترین شیوه‌ها برای ترمیم این نقصان کمک گرفتن از فضلا و اساتید دیگری است که به عنوان «استادیار» می توانند مصاحبت و همراهی بیشتری با طلبه داشته باشند و با هماهنگی اساتید مربوطه، منویات علمی و آموزشی آنان را تا سر حد تحقق و اجرا در بین دانش پژوهان نظارت و پیگیری نمایند.
تعریف استادیار:
بنابراین استادیار خود استادی است با دانش، تجربه و مهارتهای لازم که معاونت علمی و آموزشی استاد خاصی را در یک ماده درسی به عهده می گیرد و با همکاری و هماهنگی با او اجراء و تحقق منویات علمی استاد و اهداف آموزشی مرکز را نسبت به شاگردان ممکن می‌سازد.
وظایف استادیار:
۱. معرفی و آشنا کردن طلاب با منابع مورد نیاز؛
۲. راهنمایی، نظارت و پیگیری مطالعات علمی طلاب (کمّاً و کیفاً)؛
۳. ساماندهی و نظارت بر کیفیت مباحثات طلاب و راهنمایی آنها جهت روشمندی و تعمیق مباحثه‌ها؛
۴. رفع ابهامات و مشکلات علمی (در منابع و متون درسی، کلاسها و مباحثات)؛
۵. پروراندن روحیه نقادی عالمانه در دانش پژوهان؛
۶. راهنمایی و نظارت بر یادداشتها و تقریرات درسی؛
۷. مشاوره‌های مناسب علمی با طلاب جهت رشد و ارتقاء سطح آنها؛
۸. انتقال اطلاعات مورد نیاز مربوط به وضع آموزشی و تربیتی(مشکلات طلاب، توانمندیها و یا ضعفهای آنان و...) به معاونت آموزشی و یا تربیتی.
راهکارها:
برای اجرای وظائف فوق راهکارهای زیر پیشنهاد می‌گردد:
۱. تشکیل جلساتی با اساتید مربوطه جهت تفاهم و همکاری مناسب؛
۲. تشکیل جلساتی با مدیریت مرکز و یا معاونتها؛
۳. تشکیل گروههای تحصیلی (۵ تا ۷ نفر) و آشنایی کامل با سوابق علمی و عملی افراد گروه با همکاری معاونت آموزشی ؛
۴. تنظیم جلسات روزانه با طلاب با هماهنگی معاونت آموزشی؛
۵. بررسی کیفیت و کمیت مطالعات، مباحثات و فعالیتهای علمی افراد گروه جهت ساماندهی مناسب؛
۶. بررسی یک متن فقهی یا اصولی مناسب (با هماهنگی و مشورت استاد مربوطه) در جلسات گروه (تمرین متن خوانی و استفاده صحیح از متن)؛
۷. میدان دادن به طلاب در جلسات گروه جهت نقد و اشکال و رفع ابهام؛
۸. شرکت در برخی مباحثات درسی افراد گروه با یکدیگر جهت نظارت بر کم و کیف آن و راهنمائیهای لازم؛
۹. تعیین ساعاتی برای مشاوره با افراد گروه؛
۱۰. نشستهایی با تک‌تک اعضای گروه جهت راهنمایی و برنامه ریزی، اطلاع از خصوصیات و مشکلات و انتقال مناسب آن به مدیریت و یا معاونتهای آموزشی و تربیتی؛
۱۱. برخورد مشفقانه و دلسوزانه با رفاقت و صمیمیت و سعه صدر در همه نشستها با طلاب، جهت برقراری اعتماد و ارتباط لازم برای تاثیر مناسب علمی و عملی در آنان.
مراحل کار استادیار (هدف‌گذاری):
به منظور روشن‌تر شدن کار استادیار جهت انجام وظائف مربوطه، هدف گذاری زمانمندی ارائه می‌گردد که در آن مراحل اصلی و محوری فعالیت آموزشی استادیار با دانش‌پژوهان در جلسات گروه طبق اولویت بیان شده است.
۱. متن خوانی:
ایجاد توانایی لازم در افراد گروه به منظور استفاده از متون و منابع؛
به این منظور یک متن اصولی (مباحث الاصول و یا بحوث فی علم الاصول) و یک متن فقهی (مستمسک العروه) در طول 2 سال اول محور بررسی قرار میگیرد.
۲. ارائه و تقریر مطالب:
توانمندسازی افراد گروه در تبیین و تقریر دقیق مطالب علمی که در 2 سال دوم محور کار استادیار قرار میگیرد. در همین مرحله رویکرد ارائه و تقریر مطالب و جهت‌گیری آن مقایسه اقوال و ادله و ارزیابی آنها می‌باشد.
ـ تذکر: محور اصلی تقریر در این مرحله همان متون فوق الذکر می‌باشد.
۳. تمرین نقادی:
پرورش روحیه نقد عالمانه مطالب درسی. این مرحله نیز در 2 سال سوم ادامه خواهد یافت.
روش عملی اجرای این مرحله تقریر و ارائه مطالب درس با جهت‌گیری نقادانه و نیز انجام پژوهشهای مقطعی پیرامون موضوعات درسی می‌باشد.
۴. پژوهش و نقد و نظر:
در این مرحله افراد گروه تحت نظر استاد راهنما به پژوهشهای آزاد پیرامون موضوعات مختلف (با اولویت مسائل مورد ابتلاء) به صورت کارگاهی می‌پردازند. این مرحله در ۲ سال آخر انجام میگیرد و مبنای ارزیابی نهایی دانش پژوهان خواهد بود.
شرائط استادیار:
هرچند به ظاهر استادیار نقش مستقیم را در تدریس بر عهده ندارد ولی با توجه به اهمیت و حساسیت وظائف وی که تحقق یادگیری و تعمیق علمی دانش‌پژوهان و کمک به رشد و ارتقاء علمی و عملی آنان می‌باشد، شرائط متعددی در او نیاز است تا توان لازم در انجام وظائف فوق را دارا باشد. مهمترین و ضروری‌ترین شرائط عبارتنداز:
۱. تحمل و سعه صدر و برخورداری از حوصله لازم.
۲. فراغت مناسب جهت ممارست و نظارتهای و پیگیریها.
۳. توانایی علمی لازم.
۴. تجربه و درایت کافی (برای مشاوره‌ها و سایر امور).
۵. صمیمیت و رفاقت با دانش پژوهان.
۶. روحیه همکاری و تعاون و دوری از خودرأیی.
۷. دارا بودن حس مسؤولیت.
۸. امانت‌داری و سرنگه‌داری لازم.