طرح تفصیلی مدرسه عالی ولی امر

طرح تفصيلي مركز جامع علوم اسلامي ولی امر(عجّل الله تعالی فرجه الشریف)  

˜ مقدمه:

با توجه به مسئوليت‌هاي سنگيني که شرع مقدّس بر عهدة علماي دين نهاده است، لازم است نيروهاي حوزوي، جهت انجام شايستة اين مسؤليت‌ها، به نحوي كه حدّ اقلّ انتظارات جامعه معاصر را برآورده كند، از آمادگي لازم برخوردار شوند. اين امادگي‌ها، به حسب تنوّع مسؤليت‌ها، متنوع‌ هستند و با توجّه به گسترة هر يك از اين مسئوليت‌ها، جهت آمادگي مناسب براي انجام وظايف مربوط به آن، تخصّص مناسب با آن را مي‌طلبد.

˜ انواع رشته‌هاي تخصّصي:

رشته‌هاي تخصصي مورد نياز دو دسته‌اند:

1- رشته‌هاي كاربردي؛

2- رشته‌هاي علمي.

˜ رشته‌هاي تخصصي كاربردي:

رشته‌هاي تخصصي كاربردي عمدتاً در چند رشتة اصلي خلاصه مي‌شوند:

1- افتاء و حكم؛

2- پژوهش و نظريه‌پردازي؛

3- تدريس؛

4- خطابه و تبليغ و مربي گري؛

5- مديريت؛

6- قضاء؛

7- كلام و مناظره.

˜ رشته‌هاي تخصصي علمي:

رشته‌هاي تخصصي آموزشي به طور عمده عبارت اند از:

1- اصول فقه و فقه تفصيلي (تفريعي)؛

2- فقه اجتماعي (فقه نظام)؛

3- علوم قرآن و تفسير؛

4- منطق، كلام، فلسفه و عرفان؛

5- اديان، مذاهب و نحل؛

6- حديث و رجال؛

7- ادبيات و هنر ديني؛

8- تاريخ و تراجم؛

9- كتابشناسي و نسخه‌شناسي؛

10- اخلاق و تربيت؛

11- علوم انساني اسلامي (از قبيل جامعه شناسي، روان شناسي، مديريت، اقتصاد، علوم سياسي و ...)

˜ تذكرات:

الف: براي ورود به مرحلة تخصصي افزون بر اتمام دوره‌هاي مقدمات و سطوح به شرحي كه در برنامه تفصيلي منظور شده است گذراندن يك دورة آموزش عالي كه از آن به مرحلة پيش‌تخصصي تعبير مي‌شود، لازم است.

در اين مرحله، به تناسب دوره‌هاي سه گانه تخصصي: تربيت فقيه، تربيت عالم، تربيت فاضل (كه شرح آن به تفصيل خواهد آمد) مواد آموزشي، متفاوت خواهد بود.

ب: در مرحلة پيش‌تخصصي در كنار آموزش به سه برنامه ديگر بايد توجه كرد:

1- پژوهش؛

2- كار آموزي؛

3- تربيت و اخلاق؛

شرح اين عناوين در برنامه تفصيلي خواهد آمد.

˜ نتيجه:

از آنچه در اين مقدمه گفته شد معلوم گشت برنامه تخصصي حوزوي از دو بخش تشكيل مي‌شود:

1- بخش مقدماتي كه از آن به مرحلة پيش‌تخصصي تعبير مي‌شود ؛

2- بخش اصلي كه از آن به مرحلة تخصصي تعبير مي‌شود.

• توجه: لازم است دانشجوي حوزوي پيش از ورود به بخش مقدماتي يعني: مرحلة پيش‌تخصصي رشتة تخصصي مورد علاقه خود را انتخاب كند تا بر اساس آن، برنامه مربوط به مرحلة پيش‌تخصصي او معين گردد.

˜ بخش اول: مرحلة پيش‌تخصصي:

¢  فصل 1: هدف

ž   مادة (1): هدف از برنامه‌هاي مرحلة پيش‌تخصصي افزون بر اهداف كلي حوزوي آماده‌سازي طالب حوزوي جهت ورود به مرحلة تخصصي است.

¢  فصل 2 : تنوّع برنامه‌ها:

ž   مادة (1): نظر به اينكه آموزش‌هاي مورد نظر در مرحلة تخصصي به دو گونه كاربردي و علمي است، آمادگي‌هاي مورد نياز در مرحلة پيش‌تخصصي نيز به دو نوع تقسيم مي‌شود، آمادگي كاربردي و عملي و آمادگي‌هاي علمي.

ž   مادة (2): در نوع برنامه‌هاي پيش‌تخصصي اعم از كاربردي و علمي، تناسب با رشته‌هاي تخصصي مورد نظر است.

¢  فصل 3 : دوره‌هاي تخصُّصي و رشته‌هاي مربوطه

ž   مادة (1): دوره‌هاي تخصصي به تناسب جنبه‌هاي كاربردي در نظر گرفته مي‌شوند. اين دوره‌ها عبارت‌اند از:

1. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 1 (تربيت فقيه) كه شامل رشته‌هاي ذيل مي‌باشد:

 (1- الف) مديريت؛

 (1- ب) افتاء و حكم؛

 (1- ج) قضاء (مديريت‌هاي عالي دستگاه قضايي)؛

 (1- د) تدريس و پژوهش نظريه‌پردازي؛

á   نكته: فارغ‌التحصيل اين رشته، با لقب علمي «فقيه» شناخته مي‌شود.

2. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة دو (تربيت عالم) كه شامل رشته‌هاي ذيل مي‌باشد:

 (2-الف) مديريت (از جمله امامت جمعه مراكز استان‌ها)؛

 (2- ب) قضاء (مديريت‌هاي ميانة دستگاه قضايي و صدور حكم)؛

 (2- ج) پژوهش و تدريس در مرحلة سطح عالي (درجه 1)، يا همپاية آن؛

 (2- د) كلام و مناظره؛

á   نكته: فارغ‌التحصيلان اين رشته، با لقب علمي «عالِم» شناخته مي‌شود.

3. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 2 (تربيت فاضل) كه شامل رشته‌هاي ذيل مي‌باشد:

 (3- الف) مديريت؛

 (3- ب) خطابه و تبليغ؛

 (3- ج) قضاء (تصدي مسئوليت‌هاي قضائي مادون صدور حكم قطعي)؛

 (3- د) نويسندگي و تدريس سطح عادي (درجه 2)، و مادون آن.

á   نكته: فارغ‌التحصيل اين رشته، با لقب علمي «فاضل» شناخته مي‌شود.

ž   مادة (2): دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 1 (تربيت فقيه) ده سال و دوره‌هاي تخصصي شمارة 2 و 3 (تربيت عالم و تربيت فاضل) هشت سال است كه چهار سال آنها دورة پيش‌تخصصي است.

ž   مادة (3): هر يك از رشته‌ها در دوره‌هاي فوق مي‌تواند گرايش‌هاي متعدد داشته باشد.

¢  فصل 4 : كليات برنامه‌هاي مرحلة پيش‌تخصصي:

ž   مادة (1): برنامه‌هاي مرحلة پيش‌تخصصي بر دو دسته اند:

1. برنامه‌هاي مشترك (كليه رشته‌ها)؛
2. برنامه‌هاي اختصاصي.

ž   مادة (2): كليات برنامه‌هاي مشترك دورة پيش‌تخصصي بدين قرار است:

1. خارج فقه در ابواب (اجتهاد و تقليد، صلاة، بيع، قضاء)؛
2. تفسير ( شامل: آشنايي با تفاسير، كليات تفاسير، تفسير آيات اعتقادي و اخلاقي)؛
3. اصول اخلاق و تربيت اسلامي؛
4. مباني علوم انساني اسلامي؛
5. اصول علم رجال و حديث؛
6. فلسفه و كلام و عرفان اسلامي (مشتمل بر يك دورة روش رئاليسم)؛
7. تاريخ اسلام؛
8. مهارت‌هاي زباني (عربي و انگليسي)؛
9. شناخت جامعة اسلامي و جوامع معاصر.

ž   مادة (3): كليات برنامه‌هاي اختصاصي دوره‌ها به ترتيب ذيل است:

1. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 1 (تربيت فقيه): برنامه‌هاي اختصاصي اين دوره، در مرحلة پيش‌تخصصي عبارت‌اند از:

الف) بخشي از يك دورة خارج اصول فقه (رتبة عالي در سطح اصول شهيد صدر)؛

á   نكته: اين دورة خارج، از مرحلة پيش‌تخصصي آغاز مي‌شود و در مرحلة تخصصي ادامه مي‌يابد.

 ب) اصول فقه نظام؛

ج) كلام جديد؛

د) روش تحقيق و تدريس؛

ﻫ) آيين دادرسي براي رشتة قضاء (1- ج)؛

و) اصول فن مديريت براي رشتة مديريت (1- الف)؛

ز) روش تعليم و تربيت براي رشتة تدريس و پژوهش نظريه‌پردازي (1- د).

2. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 2: (تربيت عالم): برنامه‌هاي اختصاصي اين دوره، در مرحلة پيش‌تخصصي عبارت‌اند از:

الف) بخشي از يك دورة كامل خارج اصول فقه (رتبة متوسط در سطح تهذيب الاصول، و محاضرات آيت الله خويي)

ب) كلام جديد

ج) اديان و مذاهب و نحل براي رشتة كلام و مناظره (2- د)؛

د) اصول فن مناظره براي رشتة كلام و مناظره (2- د)؛

ﻫ) اصول فن مديريت براي رشتة مديريت (2- الف)؛

و) آيين دادرسي براي رشتة قضاء (2- ب)؛

ز) روش تحقيق و تدريس براي رشتة تدريس و پژوهش (2- ج).

3. دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 3: (تربيت فاضل): برنامه‌هاي اختصاصي اين دوره، در مرحلة پيش‌تخصصي عبارت‌اند از:

الف) بخشي از يك دورة خارج اصول فقه (رتبة عادي در سطح اصول فقه ميرزاي نائيني أجود التقريرات يا غاية المأمول شهيد جواهري)؛

ب) بررسي و نقد ديگر مذاهب اديان و مكتب‌هاي مطرح؛

ج) روش خطابه به جز رشتة نويسندگي و تدريس (3- د) ؛

د) روش تبليغ و ارتباط با مردم براي رشته‌هاي مديريت (3- الف) وخطابه و تبليغ (3-ب)؛

ﻫ) روش نويسندگي و تدريس براي رشتة نويسندگي و تدريس (3- د).

˜ بخش دوم: مرحلة تخصصي:

¢  فصل 1: كليات برنامه‌هاي مرحلة تخصصي:

ž   ماده (1): برنامه‌هاي مرحلة تخصصي بر دو دسته‌اند:

1: برنامه‌هاي مشترك؛

2: برنامه‌هاي اختصاصي.

¢  فصل 2 : كليات برنامه‌هاي دورة تخصصي علمي-كاربردي شمارة 1 (تربيت فقيه):

ž   مادة (1): برنامه‌هاي مشترك دورة تخصصي (تربيت فقيه):

كليات برنامه‌هاي دورة تخصصي (تربيت فقيه) عبارت‌اند از:

1. تكميل دورة خارج اصول فقه رتبة عالي.

2. خارج فقه تفصيلي (تفريعي) در مواد:

الف) طهارت؛

ب) صوم؛

ج) حج؛

د) خمس؛

ﻫ) زكات؛

و) عقود توليدي (سرمايه گذاري در صنعت، معدن، كشاورزي [مزارعه، مساقات­، و..]، دامداري و ...)؛

ز) عقود بازرگاني (حواله، بيع، اجاره، وكالت، مشاركت)؛

ح) عقود تأمين (انواع بيمه، ضمان، كفالت)؛

ط) عقود غير انتفاعي (وديعه، هبه، عاريه، صلح، قرض و...).

3. خارج فقه نظام در مواد:

الف) فقه نظام سياسي؛

ب)  فقه نظام اقتصادي؛

ج)  فقه نظام فرهنگ و ارتباطات.

4. تفسير آيات الاحكام.

ž   مادة (2): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة (1- الف) عبارت‌اند از:

1) خارج فقه نظام در ماده:

الف) فقه نظام رهبري ومديرت.

2) اصول جامعه شناسي اسلامي؛

3) اصول روان شناسي اسلامي؛

4) فلسفه اسلامي جديد.

á نكته: رشتة تخصصي (1- الف) گرايش‌هاي ذيل را در بر مي‌گيرد:

الف) فقه رفتار اجتماعي (فقه خانواده، معاشرت اجتماعي)

ب) فقه حقوق اسلامي (عمومي، دادرسي، مدني، مدني خاص، جزاي بين الملل)؛

ج) فقه فرهنگ و هنر؛

د) فقه عمران و محيط زيست؛

ﻫ) فقه اخلاق و سير و سلوك؛

و) فقه پزشكي.

ž   مادة (3): رشتة تخصصي (1- ب): افزون بر برنامه‌هاي مشترك برنامه اختصاصي ندارد.

á   نكته: گرايش‌هاي رشتة تخصّصي (1- ب) همان گرايش‌هاي رشتة تخصصي (1-الف) مي‌باشد.

ž   مادة (4): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (1- ج) عبارت‌اند از:

1. فقه حقوق اسلامي (عمومي، دادرسي، مدني، جزاء، مدني خاص، بين الملل).
2. نظام‌هاي حقوقي جهان معاصر.
3. فلسفه اسلامي جديد.
4. اصول فن مديريت.

á   نكته: گرايش‌هاي رشتة تخصصي (1- ج) عبارت اند از:

1. فقه حقوق دادرسي؛
2. فقه حقوق مدني عام و خاص؛
3. فقه حقوق جزاء؛
4. فقه حقوق بين الملل؛
5. فقه اصلاح اجتماعي (با هدف پيشگيري از وقوع جرايم).

ž   مادة (5): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (1- د): عبارت‌اند از:

1. فلسفه و كلام و عرفان اسلامي؛
2. فلسفه غرب؛
3. اصول جامعه شناسي اسلامي؛
4. اصول روانشناسي اسلامي؛
5. اصول علم رجال استدلالي؛
6. اصول علم حديث استدلالي؛
7. فقه حقوق عمومي؛

á   نكته:  گرايش‌هاي رشتة تخصصي (1- د) عبارت‌اند از:

1. فقه تفريعي؛
2. فقه نظام سياسي؛
3. فقه نظام اقتصادي؛
4. فقه فرهنگ و هنر؛
5. فقه پزشكي؛
6. فقه عمران و محيط زيست؛
7. فقه ورزش و تفريحات؛
8. فلسفه و كلام و عرفان؛
9. تفسير و حديث؛
10. علوم انساني اسلامي (روانشناسي اسلامي، جامعه شناسي اسلامي، اقتصاد اسلامي، و..).

¢  فصل (3): كليات برنامه‌هاي دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 2 (تربيت عالم)

ž   مادة (1): برنامه‌هاي مشترك دورة تخصصي تربيت عالم:

برنامه‌هاي مشترك اين دوره، از قرار ذيل است:

1. تكميل دورة خارج اصول فقه رتبة متوسط؛
2. خارج فقه تفصيلي در مواد:

الف) طهارت؛

ب) صوم؛

ج) حج؛

د) خمس؛

ﻫ) زكات؛

و) امر به معروف و نهي از منكر؛

ز) جهاد؛

ح) عقود (مضاربه، مشاركت، [شركت]، اجاره)؛

ط) احياي موات؛

ك) ارث؛

3. اصول «فقه نظام»؛
4. خارج فقه اجتماعي (فقه خانواده، فقه معاشرت، فقه مديريت)؛
5. يك دورة قواعد رجال (اجتهادي)؛
6. يك دورة قواعد حديث (اجتهادي)؛
7. اصول فقه مقارن؛
8. فقه مقارن؛
9. اصول فن مديريت؛
10. اصول جامعة شناسي اسلامي.

ž   مادة (3): كليات برنامه‌هاي دورة تخصصي تربيت عالم (2.ب) عبارت‌اند از:

1. يك دورة فقه:

الف) قضاء و شهادات؛

ب) حدود؛

ج) ديات؛

د) قصاص؛

ﻫ) نكاح؛

و) طلاق؛

2. يك دورة حقوق:

الف) حقوق دادرسي؛

ب) حقوق مدني؛

ج) حقوق جزا؛

ž   مادة (4): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (2- ج) عبارت‌اند از:

1. روش تحقيق و پژوهش.
2. روش تعليم و تدريس.

á   نكته: رشتة تخصصي (2- ج) گرايش‌هاي ذيل را در بر مي‌گيرد:

1. گرايش فقه و اصول؛
2. گرايش فلسفه و كلام و عرفان؛
3. گرايش حديث و تفسير؛
4. گرايش تاريخ و تراجم و نسخه شناسي.

ž   مادة (5): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (2- د) عبارت‌اند از:

1. منطق جديد؛
2. كلام مقارن؛
3. فلسفة مقارن؛
4. نقد اديان؛
5. نقد مذاهب؛
6. نقد مكتب‌هاي فلسفي- اجتماعي معاصر.

á   نكته: رشتة تخصصي (2- د) گرايش‌هاي ذيل را شامل است:

1. گرايش اديان؛
2. گرايش مذاهب؛
3. گرايش مكتب‌هاي فلسفي اجتماعي معاصر.

¢  فصل (3): كليات برنامه‌هاي دورة تخصصي علمي- كاربردي شمارة 3 (تربيت فاضل)

ž   مادة (1): برنامه‌هاي مشترك دورة تخصصي تربيت فاضل

كليات برنامه‌هاي تخصصي دورة تربيت فاضل عبارت‌اند از:

1. تكميل دورة خارج اصول فقه رتبة عادي؛
2. خارج فقه در ابواب:

الف) حج؛

ب) مكاسب محرمه؛

ج) اجاره؛

د) احياي موات؛

3. خارج فقه معاشرت (خانواده، معاشرت اجتماعي)؛
4. اصول فقه مقارن؛
5. فقه مقارن؛
6. اصول مديريت؛
7. نقد مكتب‌هاي فلسفي معاصر؛
8. كلام مقارن؛

ž   مادة (2): رشتة تخصصي (3- الف) افزون بر برنامه‌هاي مشترك برنامة اختصاصي ندارد.

ž   مادة (3): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (3- ب) عبارت‌اند از:

1. اصول و روش تبليغ؛
2. روش سخنوري و خطابه؛
3. اصول تربيت و تعليم.

 ž

  مادة (4): برنامه‌هاي اختصاصي تخصصي (3- ج) عبارت‌اند از:

1. يك دورة فقه:

الف) قضاء و شهادات؛

ب) حدود؛

ج) قصاص؛

د) ديات؛

2. يك دورة حقوق:

الف) حقوق عمومي؛

ب) حقوق دادرسي؛

ج) حقوق مدني؛

د) حقوق جزا.

ž

   مادة (5): برنامه‌هاي اختصاصي رشتة تخصصي (3- د): عبارت‌اند از:

1. اصول و روش نويسندگي؛
2. اصول و روش تدريس.

á  

نكته: رشتة تخصصي (3- د) گرايش‌هاي ذيل را شامل است:

1. فقه و اصول؛
2. تفسير و حديث؛
3. عقايد و مذاهب؛
4. تاريخ و تراجم؛
5. ادبيات.

˜ بخش سوم: مهارت‌هاي كاربردي:

ž   مادة (1): جهت تأمين مهارت‌هاي كاربردي در كنار آموزش مواد فوق اجراي برنامه‌هاي ذيل لازم است:

1. تشكيل كلاس‌هاي كارورزي عملي در زمينه‌هاي گوناگون: فقهي، اقتصادي، فلسفي، و به تناسب رشته‌هاي تخصصي و گرايش‌ها؛
2. مشاركت دادن فعال طلاب در همايش‌هاي علمي داخلي و خارجي به تناسب تخصص‌ها و توانايي‌ها؛
3. تشكيل گروه‌هاي كار علمي زير نظر اساتيد فن، جهت اجراي پروژه‌هاي علمي پيشنهادي در زمينة:

الف) پژوهش و تحقيق؛

ب) نقد و نظريه پردازي؛

ج) جمع آوري و تحليل اطلاعات؛

4. مشاركت در گروه‌هاي كار علمي- پژوهشي زير نظر استاد مربوط؛
5. سفرهاي علمي زير نظر اساتيد فن، و طبق برنامة مصوّب.

˜ بخش چهارم: برنامه‌هاي اخلاقي - تربيتي:

ž   مادة (1): در راستاي تربيت اخلاقي و معنوي مناسب طلاب تحت برنامه، اجراي مواد زير لازم است:

1. برگزاري كلاس‌هاي اخلاق نظري و علمي عمومي و ويژه در همة دوره‌ها و رشته‌ها؛
2. برگزاري كلاس‌هاي وعظ و آشنايي با مفاهيم و معارف اخلاقي قرآن و حديث؛
3. نظارت اخلاقي مداوم توسط راهنمايان اخلاقي و تربيتي؛
4. اجراي برنامه‌هاي اردوي تربيتي فصلي يا نيم سالانه؛
5. تنظيم برنامه‌هاي ويژه ملاقات و تشرف به حضور علما و معلمان برجستة اخلاق به طور دوره‌اي جهت استفاده از مواعظ اخلاقي و آشنايي با تجارب علمي آنان در زمينة خودسازي و اخلاق.